W każdej firmie, nawet małej, podczas szkoleń spotykam się z różnymi ludźmi o różnych charakterach. Nic dziwnego, każdy z nas jest inny. Jednak nie jest to problemem, dopóki nasze zachowanie nie staje się agresywne lub zbyt uległe.

Znasz współpracowników, z którymi dosłownie nie da się pracować? Kierują w Twoją stronę lub zespołu dziwne aluzje, nie pozwalają innym dojść do głosu. Z drugiej strony pracujesz też z kompletnie przeciwnym charakterem? Osoba nie odzywa się, wszystko jej obojętne.
Atmosfera w zespole jest nieciekawa, wyników brak, a Ty nie chcesz nikogo zwalniać… przecież to nie rozwiąże problemu.
Zobacz jak być asertywnym i poznaj 5 najważniejszych kroków.

Kto to agresor w pracy i jak go poznać?

Na pewno znasz takie osoby. Wyraźnie dają odczuć swoją wyższość. Lekceważą opinię i zdanie innych. Swoje niezadowolenie obwieszczają często podniesionym głosem, a nawet krzykiem. Mogą też mówić bardzo cicho, takim „lodowatym” głosem, przez zaciśnięte zęby. Często sięgają po sarkazm czy aluzję. Także humor wykorzystują po to, by kogoś ośmieszyć czy poniżyć.

Tak. To osoby, których zachowanie możemy nazwać zachowaniem agresywnym. Ich komunikacja z otoczeniem uchodzi za trudną. Konflikty w relacjach z nimi są codziennością, nic więc dziwnego, że nie cieszą się sympatią otoczenia.

U podłoża takich zachowań  leży przeświadczenie, że ich prawa są ważniejsze od praw innych. Ludzie, którzy postępują agresywnie, są zdeterminowani, by postawić na swoim, bez względu na to, co inni myślą, czują, czy czego chcą. Zachowują się w sposób dominujący, a ich nastawienie do świata jest konfrontacyjne i w gotowości do ataku. Wynika to z przekonania, że one są w porządku, a inni nie są. Że ich uczucia, myśli, potrzeby są ważniejsze.

Agresję widać też w postawie ciała. Wytykanie bądź wymachiwanie palcem, zaciskanie pięści, stukanie bądź bębnienie palcami. Czasami będzie to wkraczanie w czyjąś osobistą przestrzeń. Jak temu zapobiec? Jak być asertywnym w stosunku do takiej osoby?

Przykładowe zachowania osoby agresywnej

Przyczyna jest prosta.

Takie zachowanie  pomaga im osiągnąć zamierzony rezultat, uzyskać to, co dla nich ważne. Może też dawać złudzenie siły i skuteczności.

Podstawową wadą takiej postawy jest to, że agresja nigdy nie prowadzi do budowy i utrzymania zdrowych, pozytywnych związków międzyludzkich. Osoba agresywna potrafi postawić na swoim, lecz dzieje się to kosztem szacunku innych ludzi. Na dodatek, jeśli takie zachowania – związane ze stratą panowania nad sobą, czy wybuchami gwałtownego gniewu powtarzają się często, mogą prowadzić do odczuwania wstydu, zażenowania, poczucia winy. I ostatecznie do utraty szacunku do siebie samego.

MYŚLI usprawiedliwiające zachowanie	Przykładowe zachowanie
Ludzie dzielą się na zwycięzców i pokonanych	Po trupach do celu
Ktoś tu musi rządzić	Zmuszanie innych
Nie mogą mnie wziąć za słabego	Ignorowanie odmowy
Trzeba sobie pobrudzić rączki	Groźby, przeklinanie, przerywanie innym

Jak poznać postawę uległą?

Na drugim biegunie mamy postawę uległą czy też bierną.

Chęć uniknięcia konfliktów, poczucie niższości, lęk wobec innych ludzi czy obawa przed utratą sympatii i dobrych relacji sprawiają, że osoby takie stają się praktycznie niewidzialne. Nie wyrażają swojego zdania, dostosowują się do ogólnego trendu.

Taka postawa w szybkim tempie skutkuje utratą szacunku otoczenia czy wręcz jawnym lekceważeniem. A to z kolei rodzi poczucie krzywdy i silny stres. Takie osoby są też często wykorzystywane przez otoczenie, bo… nie protestują i nie stawiają granic.

Pozwalają, by potrzeby innych były ważniejsze od ich osobistych.

Nie biorą  odpowiedzialności za siebie, tylko pozwalają innym ludziom stawiać się na pierwszym miejscu i decydować w ich imieniu, co myślą i czują. Usuwają się w cień i postępują  w sposób, który – wg nich zadowoli innych. Jak być asertywnym w pracy z osobą uległą? Czy jest to w ogóle możliwe?

Dlaczego obieramy postawę uległą?

Z czego może wynikać taka postawa? Czasami biernością reagujemy na wyzwanie i stresujące sytuacje, by zdystansować się od kłopotów i… ochronić siebie. Źródłem może też być niskie poczucie własnej wartości i bardzo silna potrzeba bycia lubianym.

Dlatego nie robi ani nie mówi niczego, co mogłoby wywołać negatywną reakcję innych. Strach przed wyimaginowanymi konsekwencjami ogranicza swobodę jego komunikacji. Przypodobywanie się innym jest jego metodą zdobywania aprobaty i akceptacji.

I w tym przypadku ciało komunikuje postawę uległości, jakby osoba ta przepraszała za to, że w ogóle istnieje. Sylwetka często jest pochylona, ze skulonymi ramionami.

Kontakt wzrokowy jest niepewny i  nieuchwytny. Można zaobserwować nerwowe gesty, niepewny uśmiech podczas krytyki.  Osoba taka mówi często z wahaniem i niepewnością,  nadmiernie  przepraszając.

Poznaj osobę bierną i naucz się z nią komunikować

Postawa bierna jest metodą utrzymania spokoju, przynajmniej na krótki czas. Człowiek taki nie angażuje się w kłótnie czy spory ani nie sprawia innym kłopotu, odmawiając im czegoś, o co proszą. Ponieważ nie wyraża odmiennych opinii, nie wchodzi w konflikty. Unikając podejmowania decyzji, nie naraża się na potencjalną krytykę.

Często ma opinię osoby miłej i zgodnej,  a okazywanie przez niego słabości może zapewniać mu ochronę i troskę ze strony innych. Zazwyczaj jednak jest lekceważony, pomijany i niespecjalnie szanowany.  Przyjaciele, rodzina i koledzy z pracy, zamiast myśleć, jaki jest miły, mogą być zirytowani i sfrustrowani faktem, że nie komunikuje swoich potrzeb i nigdy nie podejmuje decyzji.

Nie jest mu z tym na dłuższą metę dobrze. Sam często czuje się wykorzystywany i traktowany przedmiotowo. A kumulowane emocje mogą wywoływać choroby stresopochodne. Dlatego tak ważne, jest, aby wiedzieć, jak być asertywnym w rozmowie z taką osobą.

MYŚLI usprawiedliwiające zachowanie	Przykładowe zachowanie
Oddam wszystko za spokój	Niezdolność powiedzenia „Nie”
Nie mogę odmówić	Ciągłe przepraszanie
Niegrzecznie jest…	Niechęć do wyrażania swojego zdania
Nie powiem tego by go nie urazić	Niechęć do podejmowania decyzji
Nie lubię konfliktu	Ustępowanie innym
Nie wychylam się

⠀

Jak być asertywnym? – opis pojęcia

Konstruktywną alternatywą dla zachowań agresywnych i uległych jest asertywność.

• Osoba asertywna wyraża swoje myśli i uczucia w odpowiedni sposób do odpowiednich ludzi.
• Nikogo nie oskarża, lecz bierze odpowiedzialność za samą siebie i przyznaje się do swoich uczuć.
• Jest w stanie reagować spokojnie i pewnie, nie denerwując się ani nie złoszcząc i nie pozwala innym ludziom wywierać na siebie nacisku.

Jak być asertywnym? Asertywność opiera się na założeniu, że obie strony komunikacji są w porządku. Zasługują na szacunek i mają prawo wyrażać swoje uczucia, potrzeby, życzenia, opinie i prawa w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy, respektujący uczucia, potrzeby, życzenia, opinie i prawa innych osób. Wszystkie emocje mogą być wyrażane w sposób, który nie narusza praw innych.

Jeśli jesteś szefem i chcesz mieć zdrową, służącą rozwojowi firmy i realizacji celów komunikację, dobrą atmosferę pracy i dobre relacje — rozwijaj asertywność w zespole.  To się zawsze opłaca.

Asertywność w 5 krokach (czyli, jak być asertywnym).

Kiedy już poznasz swój typ zachowania, nie zaprzestawaj na tym i pracuj nad sobą. Jeżeli nie chodzi o Ciebie, a Twojego pracownika lub współpracownika porozmawiaj z nim i razem spróbujcie coś zmienić. Według badań przeprowadzonych w 2019 roku nad asertywnością w pracy, aż 76% badanych zmieniło swoją samoocenę, sposób postrzegania innych poprzez naukę asertywności. Dzięki temu w efekcie długofalowym atmosfera w zespole poprawiała się, wyniki rosły w górę i… szef był zadowolony!

1. Poznaj konsekwencje zachowania.

Każde zachowanie ma swoje konsekwencje, jednak nie zawsze zdajesz sobie z nich sprawę. Pamiętaj, że to jak traktujesz innych ludzi, wraca a czasem nawet w zdwojonej sile. Nie pozwól sobie na kumulacje emocji, czy niekontrolowane wybuchy agresji. Zachowując się względem ludzi w taki sposób, dodatkowo manipulując nimi, nie osiągniesz swoich celów szybciej, a przeciągną się w czasie.

2. Pamiętaj, co Cię zdradza.

Twoja mowa, postawa ciała, zachowania, gesty, wszystko, co zostało opisane na początku artykułu, świadczą o twoim stylu komunikacji (uległym lub agresywnym). Jeżeli pracujesz nas sobą, pamiętaj nie tylko o tym co mówisz, ale również o tym co pokazuje Twoje ciało i mimika.

3. Pamiętaj o swoim zdaniu i… zachowaniu.

Układając rozmowę, pamiętaj, aby nie atakować odbiorcy. Kiedy użyjesz określenia „uważam, że Ty…”, „Ty…” Twój odbiorca może poczuć się zaatakowany. Podczas rozmów staraj się używać komunikatu „Ja…”, wtedy nie tylko wskazujesz, że to, co mówisz, jest Twoim zdaniem, ale dodatkowo rozmowy oparte na odczuciach są o wiele bardziej skuteczne.

4. Proś, oczekuj i krytykuj asertywnie.

Co to znaczy kiedy prośba jest nieasertywna? Oznacza to brak możliwości odmowy ze strony rozmówcy. Zanim będziesz miała/a zamiar poprosić o coś współpracownika przemyśl, co on może odpowiedzieć i przygotuj w głowie, scenariusz jak możesz na to zareagować.

A co z krytyką? Czy powinno się na nią zgadzać?

Oczywiście. Musisz pamiętać, że krytyka nie jest formą ataku, a jedynie informacją zwrotną. Musisz zwrócić uwagę, czy krytyka, która jest kierowana, w Twoją stronę jest faktem, czy może opinią tej osoby. Jeżeli jest ona faktem – zgódź się, jeżeli jest opinią – zgódź się tylko wtedy, jeżeli sądzisz, że to, co mówi, jest prawdą.

5. Używaj słowa „NIE”.

Kiedy odmawiasz, zawsze na początku zdecydowanie powiedz „nie”, „nie zrobię tego”, „nie chcę”, a później krótko uargumentuj swoją odmowę. Jak? Pamiętaj o punkcie 3!

Autor: Magdalena Falkowska